یادداشتی درباره فیلم از سالهای کبود ساخته گووان‌مهراسماعیل‌پور

فیلم بلند از سالهای کبود، ساخته گووان­ مهر اسماعیل­ پور فیلمی تجربی با موضوعی خاص است. این فیلم یک افسانه را سوژه فیلمنامه خود قرار می­دهد و به کمک آن فلسفه مرگ و زندگی، رویارویی انسان با مرگ، نگرش انسان نسبت به مرگ، و ذات انسانی را مورد بررسی قرار می­دهد.

در یک روستا (که مکان مشخصی ندارد و زمان رویدادها نشان دهنده برهه تاریخی خاصی نیست)، مردم برای دفع بلا و شر تیرکی درست می­کنند و با اجرای یک مراسم آئینی تیرک را به ده بالا می­برند. در افسانه­ها گفته شده که اگر در راه بازگشت یکی از اهالی به زمین بخورد، فرشته مرگ با او همراه می­شود و تا یک سال آینده آن فرد خواهد مرد. این اتفاق برای "برامد" یکی از اهالی ده رقم می­خورد. پس از آن شاهد رویارویی او با روح مرگ که حالا ظاهر شده است و کنش دیگر اهالی ده برای دستیابی به زمین­های برامد و همسر او هستیم.

شخصیت اصلی یعنی "برامد" و سپس همسر او "ماه در ماه" در شروع فیلم اندکی به مخاطب معرفی می­شوند، اما اطلاعات چندانی از آنها به دست نمی­آید. سایر اهالی روستا نیز همان تیپ­های آشنای مردم روستا را به یاد می­آورند. با این حال شخصیت­پردازی در این فیلمنامه چندان دارای اهمیت نبوده، زیرا نویسنده و کارگردان فیلم در پی نشان دادن موجودی به نام انسان است که جدای از تنوع خلق و خوی­اش، در موقعیت­هایی خاص، ذات انسانی­اش او را مجبور به تصمیم­گیری می­کند. در این میان شخصیت سلمون، با سایر اهالی روستا متفاوت است، اما به جزییات خلقیات او و روابطش با برامد پرداخته نمی­شود.

کارگردان علاوه بر کاویدن فلسفه مرگ، سنت مالکیت مرد بر زن، همچون زمین را نقد می­کند. همه اهالی روستا بر سر زن و زمین برامد با یکدیگر می­جنگند و خود را در نبود شوهر مالک زن و بدنش می­دانند. اما "ماه در ماه" ابتدا با خانه­نشینی و انتظار برای شوهرش در مقابل آنها ایستادگی می­کند و در انتها خودش و کدخدا (یا ریش­سفید) روستا را که برای ازدواج با او آمده است آتش می­زند. او نماد عشق و وفاداری است، و حاضر است از جان خود بگذرد اما کسی مالک بدن او نباشد.

در نهایت این عشق است که باقی می­ماند و روح مرگ عاشق این عشق می­شود.

کارگردان فیلم "از سالهای کبود" در انتخاب مکان فیلمبرداری به خوبی عمل کرده است و فضای روستا را به خوبی ساخته است. استفاده زیاد از لانگ­شات و نزدیک نشدن به کاراکترها به جز برامد و ماه در ماه، آن هم در خلوتشان، در کنار انتخاب راوی دانای کل به انتقال محتوای فیلم کمک می­کند. گاهی ریتم فیلم کند می­شود و برخی صحنه­ها اضافه به نظر می­رسند. با این حال، کارگردان با بودجه نه چندان زیاد خود توانسته فیلمی قابل قبول و به دور از فضای رایج فیلم­های سینمای ایران تولید کند.

مهسا علی­نقیان